Zatrzymany ząb mleczny to taki, który mimo osiągnięcia wieku wymiany nie wypada i utrzymuje się w łuku, utrudniając lub blokując wyrzynanie się stałego następcy. Najczęstsze przyczyny to brak zawiązka zęba stałego, nieprawidłowe położenie zawiązka, zbyt mało miejsca w łuku zębowym, następstwa urazu, próchnica oraz przewlekłe zapalenia dziąseł. Znaczenie mają także uwarunkowania rodzinne – jeśli rodzic miał opóźnioną wymianę uzębienia, u dziecka może być podobnie.
Spis treści
Kiedy się martwić? Objawy i sygnały alarmowe
Niepokój powinien wzbudzić brak rozchwiania po upływie około roku od terminu wymiany danego zęba. Sygnałami alarmowymi są również:
- wyraźna asymetria (po jednej stronie mleczak wypadł, po drugiej nie),
- ból przy nagryzaniu,
- obrzęk dziąsła,
- krwawienie lub ropienie,
- widoczny “podwójny szereg” zębów,
- częste przygryzanie policzka,
- pogłębiające się wady zgryzu w okolicy zatrzymanego zęba.
Utrudniona higiena wokół takiego zęba sprzyja próchnicy i stanom zapalnym, co może dodatkowo opóźniać wymianę i pogarszać komfort dziecka.
Jak wyglądają diagnostyka i leczenie?
Rozpoznanie opiera się na przeglądzie stomatologicznym i zdjęciu pantomograficznym, które pozwala ocenić obecność oraz położenie zawiązków. W razie wątpliwości przydają się zdjęcia celowane lub tomografia CBCT. Jeśli zawiązek zęba stałego jest obecny i ułożony prawidłowo, lekarz zwykle zaleca obserwację co 3-6 miesięcy, profilaktykę fluorkową, eliminację kontaktów urazowych oraz, gdy potrzeba, delikatne poszerzanie przestrzeni w łuku.
Gdy ząb stały wyrzyna się poza łukiem, rozważa się usunięcie mleczaka i wczesną konsultację ortodontyczną, żeby wprowadzić ząb na właściwe miejsce. W przypadku agenezji plan obejmuje zachowanie mleczaka tak długo, jak to możliwe, utrzymanie miejsca oraz późniejsze rozwiązanie protetyczne lub implantologiczne, adekwatne do wieku i rozwoju kości.
Zdarza się, że mleczak jest zrośnięty z kością (ankyloza) i nie wykazuje ruchomości; wówczas konieczne jest jego usunięcie, aby nie zaburzać wysokości zgryzu i wzrostu kości. Leczenie planuje się indywidualnie, z uwzględnieniem wieku, rozwoju oraz ryzyka ortodontycznego.
Co może zrobić rodzic na co dzień?
Rodzic może wiele zrobić na co dzień, m.in.
- zapewnić regularne kontrole co pół roku, a przy niepokojących objawach zgłosić się szybciej;
- zapisywać daty wypadania zębów i porównywać symetryczne strony;
- dbać o higienę – szczotkowanie pastą z fluorem dobraną do wieku, nitkowanie i ograniczenie podjadania;
- nie przyspieszać procesu domowymi metodami ani nie wywierać nacisku na chwiejny ząb.
Po urazie siekaczy warto wykonać ocenę stomatologiczną nawet wtedy, gdy ząb wygląda prawidłowo. Spokojna obserwacja połączona z szybkim reagowaniem daje dziecku największą szansę na prawidłową wymianę uzębienia bez zbędnych powikłań. Warto też pracować nad nawykami: ograniczać ssanie kciuka, długotrwałe używanie smoczka po 2. roku życia oraz oddychanie przez usta, bo utrwalone nawyki mogą zawężać łuk zębowy i sprzyjać przetrwaniu mleczaków.
Poprzedni artykuł 
